Allereerst het formalisme dat de kunst om de kunst zelf beschouwt (l'art pour l'art) en deze enkel vanuit zuiver artistieke maatstaven beoordeelt. Het kunstwerk is autonoom, onafhankelijk en heeft een intrinsieke waarde. Niet de inhoud maar de vorm van het kunstwerk staat centraal. Deze gedachte staat radicaal tegenover Nietzsches idee dat de maatstaf van de kunst niet de kunst zelf is maar de mate waarin zij het levensgevoel versterkt. De kunst is als een prikkel, een stimulus tot leven en dus allesbehalve doelloos zoals het formalisme stelt.
Wat wordt er juist bedoeld met de uitspraak "kunst als stimulus tot leven?" Nietzsches filosofie keert zich enerzijds tegen het typisch Westerse nihilisme, een apathische lusteloosheid die wordt beheerst door onverschilligheid, om daar anderzijds een affirmatieve wils- en levenshouding tegenover te stellen, de Wil tot Macht. Het is in de kunst dat Nietzsche de mogelijkheid erkent om dat nihilisme te bestrijden. Meer precies in het feit dat hij de kunstenaar als productieve, creërende eenheid beschouwt. Hij begrijpt de kunst steeds vanuit het standpunt van de kunstenaar en legt de nadruk op de gemoedsgesteldheid die met het scheppingsproces gepaard gaat. De kunstenaar heeft een affirmatieve houding tegenover het leven en dit toont zich in zijn creatieve vermogens. Men moet nieuwe wetten en waarden poneren opdat het oude nihilisme zou worden verbroken. En deze nieuwe wetten en waarden kunnen nl voortkomen uit de kunst, uit de creatieve geest van de kunstenaar.
Nietzsche stond eveneens sceptisch tegenover de Duitse Romantiek, meer precies de 'Sturm und Drang' die eenzijdig de nadruk legde op de gevoelsontlading in de kunst. Gevoel vormde voor Nietzsche ook een cruciaal element in de kunst maar het moest evenwel worden getemperd. We komen zo aan de verzoeningswens van het apolinische en het dionysische. Nietzsche stelde het gevoel als zodanig centraal in de kunst, als een irrationele oerkracht. Van daaruit ontstond de scheppingsdrang van de kunstenaar. Deze ongestructueerde drijfkracht noemt Nietzsche het dionysische. De Griekse god Dionysos symboliseert de chaos, de roes, het verbreken van alle regels. Het is de bron van alle kunstschepping die nog vormeloos is. De god Apollo daarentegen symboliseert de vormscheppende kracht, de kunst van het uitbeelden. Het is de taak van het apollinische om het dionysische in bedwang te houden. Het is omdat de kunstenaar zijn passie en gevoel artistieke vorm moet geven dat deze moeten worden bedwongen.
Bibliografie:
Merkelbach, T.B., "Nietzsches hypothese voor de kunst", http://www.canus.nl/about/teksten/nietzscheshypothesevoordekunst.pdf (geraadpleegd op 10/11/2011)
Van den Braembussche, A.A., Denken over kunst. Een inleiding in de kunstfilosofie, Bussum: Uitgeverij Coutinho, 2007, p.111-117
Geen opmerkingen:
Een reactie posten